Lateralizacja jest postępującym procesem, kształtuje się stopniowo wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka. Podczas tego procesu kształtuje się przewaga jednej strony ciała nad drugą podczas czynności ruchowych. Za określoną stronność ciała odpowiada przeciwległa półkula mózgowa.  Praworęczność zwykle ustala się około 2-3 roku życia dziecka, natomiast leworęczność w wieku ok. 3-4 lat. Ostatecznie dominacja czynności ruchowych ustala się do 6. roku, a proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym. 

Profesor dr. hab. Marta Bogdanowicz uważa , jeśli spotykamy się z przejawami dominowania prawej ręki ,oka i nogi ,świadczy to o dominacji lewej półkuli i jest określany terminem lateralizacji prawostronnej. I posiada swoją odwrotność ,czyli lateralizację lewostronną. W obu przypadkach mamy do czynienia z tzw. lateralizacją jednorodną ,co oznacza, że narządy ruchu i zmysłu dominują po jednej stronie osi ciała w związku z przewagą przeciw ległej półkuli mózgu.

Innym modelem jest lateralizacja niejednorodna . W ramach tego schematu istnieje lateralizacja skrzyżowana, wyrażana przewagą czynnościową narządów ruchu i zmysłu, lecz nie po tej samej stronie, a po obu stronach ciała. Możemy więc mieć do czynienia z dzieckiem praworęcznym i lewoocznym oraz prawonożnym lub z przypadkiem innego wariantu dominacji badanych narządów  zmysłu i ruchu. Model lateralizacji niejednorodnej obejmuje też lateralizację nie ustaloną, inaczej słabą. Występuje ona w przypadku braku dominacji poszczególnych narządów ruchu i zmysłu np. w postaci oburęczności i obunożności. Stan ten świadczy o niewykształceniu się dominacji jednej z półkul. Dzieci o takim modelu lateralizacji zazwyczaj mają duże trudności w opanowaniu umiejętności szkolnych.

Jeżeli rodzice mają wątpliwości mogą zwrócić się o pomoc w diagnozie do psychologa ,która obejmuje ocenę lateralizacji  ale dokonuje również orientacyjnej oceny rozwoju umysłowego i sfery emocjonalnej.

O zaburzeniach lateralizacji u dzieci mówimy w przypadku lateralizacji skrzyżowanej i nieustalonej. Lateralizacja skrzyżowana (inaczej niejednorodna) to dominacja części ciała znajdujących się po przeciwnych stronach (np. prawe oko, prawe ucho, lewa ręka, lewa noga). Lateralizacja nieustalona natomiast, występuje u dzieci, u których brak jest dominacji jednej ze stron - dziecko może naprzemiennie używać oka, ucha ręki lub nogi, bez stronnej przewagi czynnościowej. Angażowanie na przemian obu półkul mózgowych może prowadzić do wielu trudności i problemów, w tym osłabionej pamięci, obniżonej koncentracji czy zaburzeń rozwoju mowy. Zarówno lateralizacja skrzyżowana, jak i nieustalona może wywołać wiele nieprawidłowości w rozwoju dziecka oraz utrudniać nabywanie umiejętności szkolnych.

Warto wiedzieć, że lateralizacja skrzyżowana lub nieustalona o wiele częściej współistnieje ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, w tym z dysleksją czy dysgrafią. Może również współwystępować z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, zwanym ADHD. Co ciekawe, typ lateralizacji nie ma wpływu na poziom inteligencji.

Jak wspierać osobę w przypadku skrzyżowanej lub nieustalonej lateralizacji? Ćwiczenie lateralizacji.

• Rozwijanie motoryki małej, czyli sprawności rąk i palców, np. rysowanie, malowanie palcami, wyklejanie, wydzieranie i wszelkie inne prace plastyczne, nawlekanie małych elementów na sznurek, lepienie z plasteliny i z innych mas, zabawa piaskiem kinetycznym, gniotki sensoryczne, np. balonik wypełniony mąką (taka prosta zabawka doskonale odstresowuje zarówno dziecko, jak i jego rodziców!), gimnastyka palców, rysowanie palcem po śladzie, piasku, wodzie itp.;
• Rozwijanie motoryki dużej, czyli ogólnej sprawności oraz koordynacji rąk i nóg, np. spacerowanie, bieganie, uprawianie sportu, np. jazda na rowerze, rolkach, zabawa na placu zabaw itp.;
• Rozwijanie percepcji wzrokowej, czyli zdolności postrzegania, np. układanie puzzli i układanek (to doskonała rozrywka również dla dorosłych!), wyszukiwanie konkretnych elementów lub różnic na obrazkach, gra typu memory, układanie domino, dobieranie w pary, zapamiętywanie elementów itp.;
• Rozwijanie percepcji słuchowej, czyli zdolności wysłuchania i rozróżniania dźwięków, np. wysłuchiwanie dźwięków z otoczenia, wystukiwanie rytmu, śpiewanie piosenek itp. Można połączyć również te ćwiczenia z zadaniami doskonalącymi motorykę dużą, np. taniec w rytm muzyki;
• Rozwijanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, np. utrwalanie stronności prawa-lewa, utrwalanie słów określających położenie w przestrzeni i na płaszczyźnie: nad, pod, obok, za, w itp.wskazywanie lewej i prawej strony ciała: -zabawy ruchowe związane z pokazywaniem lewej ręki, prawej ręki, lewej nogi, prawej nogi,-dotykanie naprzemienne: lewy łokieć, prawe kolano, prawy łokieć lewe kolano, prawa dłoń, lewa stopa, lewa dłoń prawa stopa, chwytanie prawą ręką lewego ucha i odwrotnie; ćwiczenia równoważne:- chodzenie po równoważni prostej, pochyłej ( plac zabaw)- chodzenie po liniach prostych, krzywych, łamanych- chwytanie piłki raz lewą, raz prawą ręką,

rytm:
-rytmy jednostronne wybijamy stały wzorzec rytmu, w którym wszystkie uderzenia są równej długości i wykonywane w równych odstępach czasu jedną ręką, nogą, następnie zmiana) – dziecko powtarza
-rytmy obustronne: - wybijanie rytmów obu rękami, obu nogami itp.
Wzór: P – prawa L – lewa
P-L-P-L;  P-P-P – L-L-P-P; L-L- P - P- L-L
Gdy opanowane zostały zasady regularne, możemy zademonstrować ruchy nieregularne. Zmierzamy do tego, aby dziecko uogólniało rytm wszystkich rodzajów czynności ciała:
- wybijanie rytmu nogami o podłogę
- wystukiwanie na bębenku
- wybijanie rytmu prawą ręką , prawą nogą, lewą ręką , lewą nogą, prawą ręką, lewą nogą, lewą ręką , lewą nogą.

• Rozwijanie procesów myślowych - angażowanie lewej półkuli, np.; tworzenie zbiorów według jakiejś cechy: kategoryzowanie względem koloru/wielkości, szeregowanie elementów itp. Dorośli mogą zdecydować się na gry słowne, np. scrabble - to bardzo przyjemna i jakże rozwijająca rozrywka.

Z dzieckiem warto przeprowadzać ćwiczenia w formie zabawy, co pozwoli na przyjemne przepracowywanie trudności oraz da możliwość osiągania sukcesów w nauce. Ćwiczenia pozwolą uprzyjemnić proces nauki czytania i pisania, co w przypadku lateralizacji skrzyżowanej czy nieustalonej może być ogromną pomocą.

W przypadku skrzyżowanej lub nieustalonej lateralizacji bardzo ważne jest ograniczenie bodźców prawopółkulowych, czyli zmniejszenie czasu, jaki spędzamy przed ekranem telewizora, komputera czy smartfona. Jest to istotne szczególnie w przypadku dzieci. Warto za to więcej czasu poświęcać na czytanie oraz wykonywanie powyższych ćwiczeń, które na pewno przyniosą pozytywne efekty.